Tam, gdzie Botticelli opowiada historię
Projekt aranżacji wystawy pt. „Botticelli opowiada historię. Malarstwo mistrzów renesansu z kolekcji Accademia Carrara” w Zamku Królewskim w Warszawie to próba stworzenia współczesnej architektury zakorzenionej w trzech równorzędnych wątkach: unikatowych wnętrzach Zamku Królewskiego w Warszawie, specyfice dziewięciu eksponowanych obrazów oraz szerszym kontekście sztuki oświecenia. Za projekt wystawy odpowiadają Bartosz Haduch i Łukasz Marjański z pracowni NArchitekTURA.
Miejsce wystawy – Dawna Izba Poselska (zrekonstruowana po wojnie na podstawie projektu Giovanniego Battisty Qadry) to bogato zdobiona przestrzeń przecięta trzema wolno stojącymi kolumnami. Najbardziej spektakularnym elementem tej sali są sklepienia krzyżowe z herbami 32 dawnych województw i ziem polskich. Są one rozmieszczone na nieregularnym tle przypominającym błękitne niebo z obłokami. To właśnie ten najbardziej charakterystyczny element wystroju wnętrza stał się jedną z głównych inspiracji projektu aranżacji ekspozycji.
Nowa monumentalna forma umieszczona w centralnej części sali miała być odbiciem (dosłownym i pośrednim) istniejącego sufitu. Wklęsły łuk pośrodku tego ekspozytora jest negatywem znajdującego się powyżej sklepienia, tworząc w widokach poprzecznych rodzaj iluzorycznej „sinusoidy” łączącej te dwa elementy – współczesny i historyczny. Granatowy kolor (inspirowany pierwotnie barwą zwieńczenia absydy widocznej na eksponowanym na wystawie obrazie Botticellego i odcieniem słynnego pigmentu lapis lazuli) to w rzeczywistości wielokrotnie przyciemniona barwa istniejącego sklepienia. Podczas gdy zabytkowy sufit ma ilustrować dzienny widok nieba, nowo-projektowany obiekt ma sugerować ten sam widok, ale w nocy.
Refleksyjne, powyginane płaszczyzny odbijają, przyciemniają i zniekształcają obraz istniejącej sali, co może przywodzić na myśl renesansowe korekty optyczne, wykorzystywane zarówno w sztuce, jak i w architekturze. Symetryczna, harmonijna geometria nowej struktury to również ukłon w kierunku ideałów epoki oświecenia. Zastosowany efekt odbicia ma służyć „dematerializacji” i „defragmentacji” architektury Dawnej Izby Poselskiej, uzupełniając ją i nadając jej nową jakość oraz zacierając granice między tym co stare, a tym co nowe.
Szczególnie w dwóch widokach w kierunku środkowej osi podłużnej można odnieść wrażenie iluzorycznego „zatopienia” trzech istniejących kolumn w płynnej płaszczyźnie przypominającej zagłębienie między wznoszącymi się falami. To chyba jeden z najbardziej spektakularnych motywów architektonicznych ekspozycji.
Na ścianach niewidocznych z tych dwóch osiowych perspektyw, we wnękach z bardziej neutralnym matowym tłem, pokazywane są poszczególne dzieła sztuki. Każda z bocznych krawędzi granatowego monolitu jest nieznacznie wklęsła, wciągając i zapraszając widzów do zbliżenia się do obrazów. Te arcydzieła sztuki renesansowej eksponowane są na dwóch przeciwległych bokach – osiem uporządkowanych tematycznie prac po jednej stronie (ich autorami są Giovanni Bellini, Cosmè Tura, Vittore Carpaccio, Lorenzo Lotto, Giovan Battista Moroni, Paolo Veronese, Defendente Ferrari oraz Jacopo Bassano), a po drugiej – pojedyncza „Historia Wirginii” Botticellego. Ten główny obraz uzupełniony jest o ilustrowaną tablicę informacyjną, opisującą szczegółowo poszczególne wątki i kadry (nota bene pośrednimi inspiracjami dla formy nowego ekspozytora były inne prace Botticellego: związane z ilustracją twórczości Dantego, ale też motywy zaczerpnięte z jego słynnych arcydzieł – „Narodzin Wenus” i „Wiosny”). Rozmieszczenie wszystkich artefaktów naprzeciw dłuższych ścian sali pozwala też na udostępnienie widzom ławek w istniejących wnękach okiennych – w celu spokojnej, uważnej i niespiesznej kontemplacji sztuki.
Wystawę uzupełniają dyskretne pośrednie oświetlenie, cicha instrumentalna muzyka oraz precyzyjnie dobrane elementy małej architektury, grafiki oraz typografii. To wszystko tworzy holistyczną wizję ekspozycji, bazującej na konkretnych wielowątkowych inspiracjach, lecz otwartej na różne sposoby percepcji oraz interpretacji. Ta tymczasowa aranżacja wystawy w jednej z ważniejszych sal Zamku Królewskiego w Warszawie to przestrzeń na pograniczu historii i teraźniejszości, rzeczywistości i iluzji, architektury i sztuki.
Zamek Królewski w Warszawie
12 czerwca – 18 września 2022
Kuratorzy wystawy: Mikołaj Baliszewski, Cristina Rodeschini
Organizacja wystawy: Paweł Martosz
Narracja cyfrowa: Huncwot Design
Muzyka: Hania Rani & Dobrawa Czocher
