Nie przegap: „Zakopane, Zakopane!” znów w stolicy.
 12 stycznia rusza ukochana wystawa warszawiaków 
w DESA Unicum

Wystawa to jednak nie tylko obrazy, grafiki i zdjęcia – jak co roku znalazły się na niej pamiątkowe przedmioty użytku codziennego, takie jak góralskie ciupagi, ale także rzeźby, kilimy, meble i inne przedmioty związane z regionem Podhala. Daj się porwać magii zaśnieżonych szczytów i atmosferze zakopiańskich salonów! Wystawę można podziwiać do 1 lutego przy ul. Pięknej 1A w Warszawie – tego dnia odbędzie się też aukcja dzieł. 

Koniec XIX w. to okres fascynacji naturą i krajobrazem małej osady Zakopane oraz jej okolic. Rosnące zainteresowanie wynikało niewątpliwie ze zbawiennego klimatu, zalecanego przez lekarzy, ale – jak się szybko okazało – nie tylko. Podhale rozsławiła sztuka i rzemiosło inspirowane miejscowym folklorem. To one przyciągały licznych artystów, poetów i teoretyków. Zakopiański styl, emanujący duchem gór, mistycyzmem i folklorem, wkroczył na scenę sztuki, inspirując twórców przez kolejne dziesięciolecia.

 „Zakopane, Zakopane” to wyjątkowy, coroczny projekt warszawskiej DESA Unicum poświęcony dziełom o tematyce tatrzańskiej i góralskiej oraz artystom tworzącym w tym regionie. W tym roku nie zabraknie największych nazwisk uwielbianych przez warszawiaków: Stanisława Ignacego Witkiewicza, Zofii Stryjeńskiej, Rafała Malczewskiego, Tadeusza Brzozowskiego, Władysława Hasiora czy Antoniego Rząsy. Nowością będzie kilka grafik Walerego Eljasza-Radzikowskiego, malarza, fotografa, współzałożyciela Towarzystwa Tatrzańskiego, który zakochał się w Zakopanem i to tam odnalazł swoje miejsce na ziemi. Łącznie na wystawie zgromadzono około 110 obiektów, w tym wybitne przykłady stylu zakopiańskiego w rzemiośle artystycznym.

Na jakie obrazy i grafiki warto zwrócić uwagę?

Kiedy rozważamy zakopiańską scenę artystyczną, na myśl nasuwają się przede wszystkim dwa nazwiska: Witkiewicz i Stryjeńska. Miłośnicy pełnych wigoru i przepięknych ludowych wzorów w sztuce Zofii Stryjeńskiej, artystki zafascynowanej podhalańskim folklorem, będą zachwyceni – na wystawę trafiło kilka grafik, praca na papierze oraz obraz na płótnie. Jej „Taniec góralski” prezentuje wszystkie pożądane cechy stylistyczne malarki: doskonałe wyczucie rytmu, niezwykłą siłę wyrazu, uzyskaną poprzez zastosowanie pewnego rysunku, śmiałych połączeń barwnych oraz „rozkołysanej” dynamiki kompozycji, a także upodobanie do narracji, ilustrowania i teatralizacji. Prezentowana na wystawie „Madonna nauczająca Chrystusa” z kolei odsłania inną stronę twórczości „księżniczki polskiego malarstwa”, nieco spokojniejszą i bardziej refleksyjną, w której artystka, dalej stosując swój charakterystyczny, dekoracyjny styl, podejmuje tematy religijne. Nie zabrakło także grafik przedstawiających górala z Zakopanego i zbójnika z Tatr z teki „Polskie stroje ludowe”.

Dom w zakopiańskim stylu – rzemiosło artystyczne

Zakopiański styl odwoływał się do tradycji rodzimych rozwijanych na ziemiach polskich i łączył w sobie geometryzację formy, inspirację motywami roślinnymi, zwierzęcymi oraz górskimi krajobrazami. W XIX w. wystawne uczty towarzyszyły najważniejszym wydarzeniom rodzinnym i państwowym. Zastawy stołowe miały podkreślać bogactwo, ale także wskazywać trendy. Kolekcja w stylu zakopiańskim eksponowała popyt na wzory regionalne, poszukiwania stylu narodowego, w który wpleciono także emblematy o wymowie patriotycznej. 

Pośród przedmiotów rzemiosła artystycznego na wystawie warto zwrócić uwagę na unikatowe platery z ornamentem zakopiańskim z Pierwszej Krajowej Fabryki Wyrobów Platerowanych Marcina Jarry i Marcelego Jakubowskiego. Obiekty z tej kolekcji zapewniły wytwórni bezwzględny sukces sprzedażowy i przyniosły partnerom srebrny medal na wystawie w Paryżu w 1900 r.

Oprócz drobnych przedmiotów codziennego użytku, mocną reprezentację na wystawie mają także meble. Wzrok przyciągnie niewątpliwie półka w stylu zakopiańskim projektu Wojciecha Brzegi z 1909 r. zdobiona motywem roślinnym – lelują. Artysta zasłynął jako wybitny przedstawiciel kulturalnego i społecznego życia Zakopanego. Należał do grona najbliższych współpracowników Stanisława Witkiewicza, autora stylu zakopiańskiego. Propozycje Witkiewicza, oparte na sztuce podhalańskiej i huculskiej, stanowiły pierwszą próbę stworzenia stylu narodowego, na którego bazie miała powstać nowoczesna polska architektura oraz rzemiosło artystyczne. Działalność Wojciecha Brzegi w dużej mierze przyczyniła się do ugruntowania pozycji stylu zakopiańskiego w polskiej sztuce, a sam rzeźbiarz pozostał jednym z jego najwybitniejszych reprezentantów. Obaj artyści pracowali nad rozpowszechnieniem sztuki inspirowanej góralskim folklorem na cały kraj, a Brzega, z dumą podkreślający swoje góralskie pochodzenie, zasłynął również jako autor amatorskich opowiadań, gawęd, wspomnień, sztuk teatralnych i artykułów poświęconych Zakopanemu.

Ekspozycja nie byłaby kompletna bez ponadczasowego symbolu Podhala – góralskiej ciupagi. Znalazły się na niej aż trzy pięknie zdobione obiekty. Warto przyjrzeć się zwłaszcza jednej z nich, na której metalowymi odznakami oznaczono zdobyte szlaki górskie. Takie artefakty mają wartość nie tylko sentymentalną, ale także kolekcjonerską.