Nie żyje Frank Gehry. Wspominamy twórczość mistrza dekonstrukcji
5 grudnia 2025 roku w Santa Monica zmarł Frank Gehry – wybitny architekt i laureat Nagrody Pritzkera. Jego bezkompromisowe i niezwykle oryginalne podejście do formy zmieniło oblicze współczesnej architektury.
Autor: MG
Zdjęcia: Materiały prasowe
Frank Gehry zmarł w piątek w swoim domu w Santa Monica w Kalifornii, w wieku 96 lat. Był jednym z najważniejszych przedstawicieli dekonstruktywizmu. Przez dekady tworzył budynki przypominające kolaże złożone z powyginanych, dynamicznych brył, często wykończonych materiałami, które w tradycyjnej architekturze rzadko ze sobą współistnieją – tytanem, betonem, kamieniem, tynkiem czy nawet siatką drucianą. Chętnie sięgał także po nieoczywiste zestawienia kolorystyczne.
Do najbardziej rozpoznawalnych cech Gehry'ego należą pochylone ściany i falujące płaszczyzny, które nadają budynkom kinetyczną formę. Tworzył architekturę nastawioną na silny efekt wizualny i świadomie kontrastującą z tradycyjną tkanką miejską.
Muzeum Guggenheima w Bilbao
Hiszpańskie muzeum sztuki współczesnej to jeden z najsłynniejszych budynków Franka Gehry’ego i ikona światowej architektury. Zostało otwarte w 1997 roku i szybko zasłynęło swoją rzeźbiarską formą z falujących, tytanowych płyt oraz niezwykłą grą światła.
Stało się symbolem miasta i zapoczątkowało tzw. efekt Bilbao – zjawisko dynamicznego rozwoju urbanistycznego opartego na jednym znaczącym obiekcie. Wcześniej, przed rewitalizacją i powstaniem muzeum, Bilbao było aglomeracją zmagającą się z dużymi problemami społecznymi, kojarzoną z działalnością baskijskich organizacji terrorystycznych.
Walt Disney Concert Hall w Los Angeles
Projekt, ufundowany przez Lillian Disney jako hołd dla Walta Disneya, powstawał ponad dekadę i od początku miał stać się symbolem kultury w centrum miasta. Gehry zaprojektował bryłę monumentalnych, stalowych płaszczyzn układających się w falujące formy, które mają przywoływać skojarzenia z żaglami nadbrzeżnego Los Angeles.
Po otwarciu w 2003 roku pojawiły się niespodziewane problemy. Mocno wypolerowane stalowe panele na fasadzie odbijały intensywne światło słoneczne – oślepiało to kierowców, nagrzewało chodniki i powodowało dyskomfort mieszkańców pobliskich budynków. W 2005 roku zdecydowano się zmatowić najbardziej refleksyjne elementy.
Tańczący Dom w Pradze
Tańczący Dom został zaprojektowany przez Franka Gehry’ego we współpracy z Vlado Milunićem. Budynek, ukończony w 1996 roku, zyskał swoją nazwę dzięki charakterystycznym bryłom przypominającym parę tancerzy – i to nie przypadkowych, lecz słynny duet Ginger Rogers i Freda Astaire’a.
Smukła, przeszklona wieża symbolizuje Ginger, a masywna forma stanowiąca jej kontrapunkt – Freda. Taki zabieg miał oddać ideę ruchu, lekkości i harmonii, a jednocześnie stał się czytelnym symbolem przemian zachodzących w powojennej Pradze.
Lou Ruvo Center for Brain Health w Las Vegas
Ośrodek, otwarty w 2010 roku, specjalizuje się w diagnozowaniu i leczeniu chorób neurodegeneracyjnych, takich jak Alzheimer, Parkinson czy Huntington. Prowadzi również badania nad zdrowiem mózgu we współpracy z Cleveland Clinic.
Kompleks składa się z dwóch kontrastujących części: funkcjonalnego, bardziej stonowanego skrzydła z gabinetami i laboratoriami oraz spektakularnej przestrzeni Life Activity Center, uformowanej z charakterystycznych dla Gehry’ego powyginanych, stalowych płyt.
Obiekt ten często wskazywany jest jako przykład, że Gehry potrafił połączyć charakterystyczną, niemal radykalną estetykę z restrykcyjnymi wymogami dotyczącymi budynków medycznych.
Museum of Pop Culture (MoPOP) w Seattle
Budynek, ukończony w 2000 roku, wyrósł z inspiracji rozbitą gitarą elektryczną. Gehry, pracując nad formą, analizował skany 3D roztrzaskanych instrumentów, a ich kształty przekształcił w organiczne powierzchnie pokryte różnokolorowymi panelami metalu. Elewacja, złożona z czerwieni, złota, błękitu i fioletu, ma oddawać energię rocka.
Muzeum powstało z inicjatywy współzałożyciela Microsoftu, Paula Allena, wielkiego fana Jimiego Hendrixa.
DZ Bank w Berlinie
Z zewnątrz budynek DZ Bank przy Pariser Platz, tuż obok Bramy Brandenburskiej, wydaje się powściągliwy i podporządkowany historycznemu otoczeniu, co wynika z restrykcyjnych wymogów urbanistycznych i konserwatorskich. Mimo to Gehry nie zrezygnował w tym projekcie z charakterystycznych cech swojego stylu. W centralnej części obiektu znajduje się przeszklone atrium, a w jego środku – zawieszona, organiczna bryła sali konferencyjnej, przypominająca rzeźbę o miękkich, biologicznych kształtach.
