Nie przegap: Instalacja „Przeczarowując świat” Małgorzaty Mirgi-Tas w Zachęcie
Od 28 kwietnia można oglądać w Zachęcie długo oczekiwaną instalację polsko-romskiej artystki Małgorzaty Mirgi-Tas „Przeczarowując świat”. Dwanaście monumentalnych tkanin inspirowanych cyklem fresków znajdujących się w jednym z najbardziej tajemniczych budynków w historii architektury europejskiej — Palazzo Schifanoia w Ferrarze — podbiło serca publiczności i krytyków 59. Biennale Sztuki w Wenecji, a teraz stanie się dostępne dla widzów Zachęty.
W 2022 roku wielkoformatowe patchworki powstałe we wnętrzach dawnego kultowego hotelu Imperial w Zakopanem zamieniły Polski Pawilon w Wenecji w „pałac obrazów”, ukazujący widzom trzy równolegle, a jednocześnie przenikające się opowieści, nawiązujące do różnych porządków (kosmiczny, zodiakalny i codzienny), będących odniesieniem do historii i teraźniejszości romskiej mniejszości na polskich ziemiach. Wystawa jest manifestem artystki na temat tożsamości, próbą odnalezienia miejsca romskiej społeczności w europejskiej historii sztuki.
Małgorzata Mirga-Tas tworzy obrazy z fragmentów tkanin przez, jak to sama określa, „wrzucenie materiału w obraz”. W monumentalnych kolażach artystka często wykorzystuje przedmioty należące do portretowanych osób — elementy garderoby, biżuterię czy narzędzia — które niejako ucieleśniają portretowane osoby, stając się dosłownymi nośnikami historii.
Inspiracją dla powstania instalacji stał się cykl XV-wiecznych fresków z Sali Miesięcy w Palazzo Schifanoia w Ferrarze. Freski te według wybitnego historyka sztuki Aby’ego Warburga są przykładem życia po życiu obrazów (Nachleben). Ich symbolika, na którą składają się znaki zodiaku, dekany, alegorie miesięcy, a także koncepcja cykliczności i wędrówki obrazów przez czas i przestrzeń — Indie, Persję, Azję Mniejszą, starożytną Grecję, Egipt i Europę — stała się wizualnym i ideowym punktem odniesienia dla Małgorzaty Mirgi-Tas, która wpisuje w nią polsko-romskie wernakularne doświadczenie historyczne.
Kompozycja patchworkowych obrazów Mirgi-Tas składa się z trzech poziomych pasów. Pas górny przedstawia historię mitycznej wędrówki i przybycia romskich społeczności do Europy w oparciu o cykl XVII-wiecznych grafik lotaryńskiego rytownika Jacques’a Callota, którego przedstawienia artystka dekolonizuje. Pas środkowy to afektywne archiwum herstorii, w którym portrety ważnych dla Małgorzaty Mirgi-Tas romskich kobiet splecione są z astrologią. Dolny pas ilustruje życie codzienne w rodzinnej Czarnej Górze i innych osiedlach romskich na Podhalu i Spiszu.
Tytuł wystawy został zainspirowany książką Silvii Federici „Re-enchanting the World: Feminism and the Politics of the Commons (2018)”. Autorka proponuje w niej ponowne zaczarowanie świata jako sposób odzyskiwania idei wspólnoty oraz odbudowania relacji z innymi, w tym aktorami nieludzkimi: zwierzętami, roślinami, wodą czy górami. Ten bezprzemocowy proces, w którym istotną rolę odgrywają kobiety, odmienia obecne niepomyślne losy świata, zdejmując z niego zły czar i urok.
Wystawa nie przybywa do nas bezpośrednio z Biennale w Wenecji, ponieważ od grudnia 2022 do kwietnia 2023 była prezentowana w Castello Estense w Ferrarze. Ten symboliczny „powrót do domu”, miejsca, z którego płynęła inspiracja, stanowił symboliczną spłatą długu, jaki artystka zaciągnęła w tym mieście.
Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki
Małgorzata Mirga-Tas. Przeczarowując świat
29.04–23.07.2023
kuratorzy: Wojciech Szymański, Joanna Warsza
producenci wystawy w Zachęcie: Dominika Kaszewska, Michał Kubiak
realizacja wystawy w Pawilonie Polskim w Wenecji w 2022 roku: Ewa Mielczarek, Joanna Waśko (biuro Pawilonu Polskiego na Biennale w Wenecji)
