„Zapis socjologiczny“: monumentalny projekt Zofii Rydet w Londynie
W ramach Sezonu Kultury Polska/UK 2025, The Photographers' Gallery w Londynie zaprezentowała „Zapis Socjologiczny” - przełomowy projekt fotograficzny Zofii Rydet. To monumentalne dzieło jest wszechstronnym dokumentalnym portretem polskiego życia domowego, obejmującym dekady, regiony i kultury.
Autor: IM
Zdjęcia: ©Zofia Rydet, courtesy of the Zofia Rydet Foundation
https://thephotographersgallery.org.uk/whats-on/zofia-rydet-sociological-record
W 1978 roku, w wieku 67 lat, Zofia Rydet (1911-1997) podjęła się tytanicznego zadania sfotografowania wnętrza „każdego” polskiego domu. Motywowana chęcią uchwycenia zwykłych, niedocenianych społeczności, głównie wiejskich, ale także miejskich, Rydet z czasem niemal obsesyjnie poświęciła się misji rejestrowania odnajdywanych przez siebie ludzi i kultur.
Tworząc ponad 20 000 zdjęć – z których wiele pod koniec projektu nigdy nie zostało wywołanych – „Zapis Socjologiczny” jest monumentalnym osiągnięciem i jednym z najważniejszych dokonań polskiej fotografii XX wieku. Rydet pracowała nad „Zapisem” aż do 1990 roku, siedem lat przed śmiercią w wieku 86 lat. Sama artystka tak mówiła o swoich nadziejach związanych z tym dziełem:
Nawet jeśli tego nie opublikują... to pozostanie, może nie sztuką, ale dokumentem czasów.
Misja i metoda
Rydet była nietypową postacią; drobna kobieta przemieszczała się autobusami lub korzystała z pomocy przyjaciół, którzy ją podwozili. Podchodziła do domostw bez zapowiedzi, pukała i ciepło się przedstawiała, pytając mieszkańców, czy chcieliby wziąć udział w jej projekcie.
Używając nowo nabytego szerokokątnego obiektywu i lampy błyskowej, była w stanie z dużą szczegółowością uchwycić często zaciemnione wnętrza domów i ich mieszkańców. Prosiła swoich modeli, by nie uśmiechali się i patrzyli prosto w obiektyw; jej bohaterowie są pozowani w swoich domach, przesyconych osobistymi historiami.
W miarę postępu serii, Rydet zaczęła identyfikować różne kategorie w ramach „Zapisu Socjologicznego”, takie jak „Kobiety na progach”, „Zawody”, „Chorzy”, „Znaki drogowe”, „Okna”, „Domy” czy „Telewizory”. Z czasem dostrzegła również głębsze, filozoficzne wątki. Temat „Obecność” dotyczył wszechobecności wizerunku papieża Jana Pawła II (którego pontyfikat rozpoczął się w tym samym roku, 1978), wszechobecnego w polskich domach. Inny, „Mit fotografii”, skupiał się na centralnej pozycji i znaczeniu rodzinnych zdjęć, takich jak tradycyjne, ręcznie malowane fotografie ślubne par, które znajdowała w domach niemal pozbawionych innych dekoracji.
Wystawa w Londynie jest pierwszą znaczącą prezentacją „Zapisu Socjologicznego” w Wielkiej Brytanii. Skupi się ona na niewielkiej części rzadkich odbitek, które Rydet sama wykonała w swojej domowej ciemni. Obejmie prace ze słynnego cyklu „Ludzie we wnętrzach” oraz pod-serii, takich jak „Kobiety na progach” i „Obecność”.
Na wystawie znajdą się również efemery z archiwum artystki i oryginalne publikacje. Pokazany zostanie także film dokumentalny Andrzeja Różyckiego o Rydet z 1989 roku, „Nieskończenie dalekie drogi”, oraz portrety dokumentalne Anny Beaty Bohdziewicz, ukazujące Rydet przy pracy.
Zofia Rydet: Sociological Record
- Kiedy: 10 października 2025 – 22 lutego 2026
- Gdzie: The Photographers' Gallery, 16-18 Ramillies Street, Londyn
- Organizatorzy: Wystawa jest częścią Sezonu Kultury Polska/UK 2025. Została wyprodukowana przez The Photographers' Gallery we współpracy z Instytutem Adama Mickiewicza (współfinansowanym przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego) oraz Fundacją Zofii Rydet
