„Sztuka jest jak software do obsługi cywilizacji”. Rozmowa ze Stachem Szabłowskim, kuratorem i krytykiem sztuki
O tym, w jaki sposób artyści mogą projektować lepszą przyszłość, o nowych technologiach w sztuce współczesnej i immersyjnym doświadczeniu VR „Evolver”, które do 10 grudnia można oglądać w Galerii Opera w Teatrze Wielkim-Operze Narodowej w Warszawie w ramach projektu „BMW Art Club. Przyszłość to sztuka” rozmawiamy ze Stachem Szabłowskim, kuratorem cyklu i krytykiem sztuki.
Artykuł sponsorowany
Autor: MB
Zdjęcia: BMW ART CLUB. EVOLVER W GALERII OPERA, TEATR WIELKI-OPERA NARODOWA
Projekt “BMW Art Club. Przyszłość to sztuka” od 2018 roku za pomocą sztuki próbuje przybliżyć relacje człowieka i technologii. Dlaczego wybraliście akurat te zależności?
Stach Szabłowski, kurator projektu “BMW Art Club. Przyszłość to sztuka”: Technologia jest głównym motorem zmian naszej rzeczywistości. Jej rozwój modeluje naszą przyszłość, życie codzienne, ekonomię, dosłownie wszystko. Sztuka pomaga nam wyobrazić sobie świat przyszłości, jest software'em do obsługi cywilizacji. Projekt “BMW Art Club. Przyszłość to sztuka” jest ufundowany na przekonaniu, że artyści potrafią wyobrazić sobie więcej i dostrzec te aspekty w trendach technologicznych, które przekraczają horyzont teraźniejszości, a tym samym pozwalają projektować lepszą przyszłość. Nie mówiąc o tym, że rozwój technologii oferuje artystom ekscytujące narzędzia pracy, nowe środki wyrazu.
Jesteś kuratorem “BMW Art Club. Przyszłość to sztuka”. W jaki sposób wyszukujesz artystów do współpracy przy projekcie?
W centrum naszego zainteresowania są przede wszystkim artyści, którzy pracują na styku technologii i sztuki – i to w wielu wymiarach. To zarówno twórcy, którzy wykorzystują zaawansowane technologicznie narzędzia do tworzenia przekazu, jak i artyści, którzy tematyzują te zagadnienia. Nie chodzi bowiem o narzędzia same w sobie, ale refleksję nad tym, co technologie z nami robią i co my możemy zrobić z nimi.
W tym roku do udziału w “BMW Art Club. Przyszłość to sztuka” zaprosiliście Marshmallow Laser Feast – jeden z najbardziej uznanych na świecie kolektywów zajmujących się sztuką immersyjną, który przygotował monumentalne doświadczenie VR . „Evolver” to podróż w głąb ludzkiego ciała, dzięki której możemy przyglądać się procesowi oddychania. Co wpłynęło na decyzję o wyborze akurat tych artystów?
Marshmallow Laser Feast są w samym centrum dyskursu, który nas w “BMW Art Club. Przyszłość to sztuka” bardzo interesuje. W „Evolver” punktem wyjścia jest ogromna ilość danych naukowych – projekt rozwijany był przy wsparciu kilku instytutów badawczych, które zasilały artystów konsultacjami i informacjami. To dało twórcom wystawy wiedzę na temat funkcjonowania organizmu, obiegu tlenu w ciele. Do zobrazowania tych informacji posłużyły bardzo zaawansowane technologie audiowizualne. Celem tego projektu jest podróż do wnętrza ludzkiego ciała i wykreowania wizji, dzięki której dostrzegamy, ale również odczuwamy naszą łączność ze światem. Artyści pokazują ludzki organizm jako dynamiczny ekosystem, który jest integralną częścią wielkiego ekosystemu natury. Poprzez połączenie nauki, technologii i sztuki, dotykają bardzo ludzkich, podstawowych spraw; takie podejście idealnie wpisuje się w filozofię “BMW Art Club. Przyszłość to sztuka”.
Skala i rozmach „Evolver” robią wielkie wrażenie. Trudno jednym słowem określić, czym tak naprawdę jest – to wystawa, spektakl, a może show?
Słowo „doświadczenie” najlepiej oddaje to, co się przeżywa na tej wystawie. „Evolver” daje coś więcej, niż możliwość obejrzenia projektu artystów; to nie jest wystawa do oglądania, tylko do przeżywania, uczestniczenia w niej. W centrum tego doświadczenia jest seans VR, podczas którego zostajemy przeniesieni do wnętrza ludzkiego ciała, niemal dosłownie, bo technologia pozwala na pełną immersję. Podróż w głąb siebie jest perfekcyjnie dopracowana wizualnie i muzycznie, a przewodniczką w tej wyprawie jest aktorka Cate Blanchett, która użyczyła swojego głosu narracji. To intensywnie, głębokie i zarazem bardzo przyjemne przeżycie. Artyści z MLF zadbali byśmy doświadczyli go w pełni; przed seansem VR zapraszają na krótką sesję medytacji, która pozwala się wyciszyć, przygotować do tej niezwykłej podróży.
Czy jako kurator w jakiś sposób nadawałeś kierunek projektowi?
Oczywiście, dużo dyskutowaliśmy jak zaaranżować „Evolver” w Galerii Opera, jak zaprojektować przestrzeń wystawy, dopracować jej scenariusz tak, aby doświadczenie publiczności było jak najbardziej pełne i głębokie. Jednocześnie BMW zostawia maksymalną swobodę artystyczną twórcom. Współpraca jest ufundowana na wierze że, to artyści mogą nam powiedzieć coś, czego my byśmy sobie nie potrafili wyobrazić. Do udziału w projekcie szukamy osób, które poruszają się w interesującym nas polu i tworzą ciekawe rzeczy. Od tego momentu są obdarzani w ramach projektu zaufaniem. “BMW Art Club. Przyszłość to sztuka” powstało właśnie po to, by tworzyć takie możliwości dla artystów.
Jakie Twoim zdaniem są najbardziej interesujące zjawiska w sztuce posługującej się nowymi technologiami? Na jakich twórców warto zwrócić uwagę?
W sztuce nowe technologie, tak jakie VR, augmented reality, czy druk 3D współistnieją cały czas z tradycyjnymi technikami - wciąż malowane są przecież obrazy, tworzone prace w kamieniu czy brązie. Mnie najbardziej fascynują osoby artystyczne, które, jak na przykład czyni to Philippe Parreno, łączą techniki cyfrowe z fizycznymi artefaktami, z pracą z przestrzenią, tworzeniem sytuacji, w których światy wirtualny i realny przenikają się. Ale podziwiam też artystów, którzy jak Jon Rafman szukają w świecie cyfrowym elementów pierwotnych, prymitywnych, onirycznych, czy też, jak na przykład Hito Steyerl, rozwijają za pomocą technologicznych narzędzi krytyczne dyskursy polityczne. W Polsce z kolei warto na pewno zwrócić uwagę na takich twórców jak Bartosz Zaskórski, Dream Adoption Society czy Eternal Engine.
Czy te nowe zjawiska w sztuce doczekały się już własnej terminologii?
Wobec nowych zjawisk terminologia jest wciąż płynna, trwa jej ustalenie – to bardzo dynamiczna dziedzina. Sztuka nowych mediów? Sztuka cyfrowa? Wystawy immersyjne? Tych terminów jest więcej, ale żaden nie obejmuje całości zjawisk, z którymi mamy teraz do czynienia. Ostatecznie nie chodzi jednak o przymiotniki, lecz o sztukę - to ona i jej przekaz są ważniejsze niż etykiety, którymi ją nazwiemy.
Rozmawiała Magda Burkiewicz.
Doświadczenie VR „Evolver” można oglądać do 10 grudnia 2023 roku w Galerii Opera Teatru Wielkiego – Opery Narodowej w Warszawie. BMW jako mecenas projektu, wszystkie seanse udostępnia publiczności bezpłatnie w ramach szerzenia dostępu do kultury. Bilety na wydarzenie są dostępne do pobrania za darmo na stronach Butik.teatrwielki.pl i Teatrwielki.pl oraz w kasie Teatru Wielkiego – Opery Narodowej.
Więcej informacji o projekcie na stronie www.bmw.pl/artclub
